60'A, 1 KURALI (FORMULLER)
60'a 1 Kuralı Nedir ve Niçin Kullanılır?
- Bu
kural; yol ve ark önlemelerinde, lead point
hesaplamalarında ve yunuslama değişiminin
hesaplanmasında
kullanılan pratik bir tekniktir. Aşağıda bu
kuralı kullanmak için üç önemli neden
sıralanmıştır.
- ·
Alet uçuşunun kontrol ve performansı için
pilotun hesaplaması gereken değişikliği
kolayca buldurur.
- (Yunuslama,
fletner, çapraz kontrol ve düzeltme
uygulamaları)
- ·
Pilotun kokpit işlerini azaltarak (kısa zamanda
hesap) etkinliği arttırır.
- ·Bu
alternatif sizin öğretmen olarak da
öğretebileceğiniz bir methoddur.
- -
Bu TLAR (That Looks About Right,) methoduna bir
alternatiftir. (TLAR = üç aşağı beş
yukarı)
60 a 1 Kuralını Ne Zaman Kullanacaksınız?
- Aşağıda
60-1 kuralını kullanarak kolayca
çözülebilecek problem örnekleri verilmiştir:
- ·
Düz uçuşta 400 KTAS ile uçuyorsunuz ve dakika
da 1000 feet'lik tırmanış veya alçalış
yapmak istiyorsunuz.
- Gerekli
yunuslama değişikliği kaç derecedir?
- ·
80 DME, 310 Uçuş seviyesi ve CIGLI TACAN'a
inbound olmuş durumdasınız ve TACAN'ı 5000
feet'te katetmek
- istiyorsunuz.
Ne zaman alçalışa başlarsınız ve ne kadar
yunuslama değişikliği olur?
- (CIGLI'
nin çalışma sahalarına dikkat edin )
- ·
Dakikada 3000 feet ile 250 K'ta
tırmanıyorsunuz. 350 uçuş seviyesinde düz
uçuşa geçmek için gerekli yunus-
- lama
değişikliği nedir?
60 a 1 Kuralını Nasıl Kullanacaksınız?
- 60
1 kuralı bu problemleri çözmede biraz yardım
ederek gereklimatemetiksel eşitlikleri verir,
fakat aynı za-
- manda
uçarken bu hesaplamaları yapmak mümkün
değildir. Uçmadan önce formüllerikullanmaya
gerek var-
- dır.
Yüksek irtifadaki seyir süratlerinde ve alçak
irtifadaki yaklaşma süratlerinde dönüş
yarıçaplarını,1° lik yu-
- nuslama
değişikliğinin varyoyu nasıl etkileyeceğini
hesaplayın ve bunları aklınızda tutun.
Uçuştan önce
- alçalma
planlarınıza önleme radyallerini varyoları
yazın. Belli bir süre sonra, neyi ne kadar
yapacağınızı
- kestirebileceksiniz.
Sonra, uçarken bu rakamları TLAR metodunuzu
geliştirmek için kullanabilirsiniz.
60 - 1 Kuralını Destekleyen Matematiksel Veriler
- Bunu
bir TACAN istasyonuna uyarlayalım. Çemberin
çevresinin formülünün 2pr olduğunu
biliyoruz. Dolayısı
- ile
TACAN etrafında 60 NM. yarıçapındaki bir
dairenin çevresi : C = (2).(3.14).(60) = 376.99
NM
- Bir
daire 360° olduğu için 1° arkın uzunluğu (
60 NM arkında) : 376.99 / 360 =1.0472 NM veya
yaklaşık 1 NM'dir.
- YANİ
1° 60 NM'de 1 NM i görür.
- 1NM
= 6.076' veya yaklaşık 6000' olduğundan, 1°
60 NM'de 6000'dir diyebiliriz.Bu ilişki sadece
yatay değil di-
- key
düzlemde de geçerlidir.Eğer burnu 1° aşağı
verirsek 60 NM'de 6000' kaybederiz. Dolayısıyla
1° lik yunus-
- lama
1 NM'de 100' kaybettirir veya kazandırır.
Yunuslama Değişimi ile Varyonuzun Değişmesi
- Belirli
bir mesafe üzerinde her bir derecelik yunuslama
değişikliğinin kaybettireceği veya
kazandıracağı irti-
- fayı
nasıl hesaplayacağımızı artık biliyoruz.
TAS'ı (gerçek hava sürati) kullanarak,
yunuslama değişikliğinin
- varyometredeki
değişimini bulabiliriz.
- 60
a 1 kuralı mil / dakika (NM / MIN) cinsinden
TAS'a bağlı olduğu için sürati NM / MIN'e
çevirelim.
- NM
/ MIN TAS veya işari Mach Sürati (IMN)den
kolayca bulunabilir.
- ·
TAS' tan bulunması : TAS/60 =NM/MIN ORNEK:
420TAS/60 =7 NM/MIN
- ·
IMN'den bulunması: IMN x 10 =NM/MIN ÖRNEK: 0.7
Mach x 10 = 7 NM/MIN (mil/dakika)
· Eğer TAS veya IMN (işari mach numarası) göstergeniz yok ise TAS, IAS yardımıyla hesaplanabilir.
- TAS
her 1000 feet irtifa artışı için % 2
oranında IAS'a eklenerek artar. Aşağıdaki
eşitlikte bu hesapta kullanılır.
- TAS
= IAS + (%2 her 1000 feet için)x (IAS) .........
Örnek :irtifamız FL 200; süratimiz 270 KIAS
ise
- TAS
= 270 + (%2 x 20)(270) = 270 + (.40) x (270) =
378 KTAS
- ·
Başka bir kolay fakat daha az hassas formül ise
(en iyi kullanımı 10.000 ve FL 350 arasında):
- TAS
=(FL/2)+IAS Örnek : irtifamız FL 200 ;
süratimiz 270 KIAS ise
- TAS
=(200/2)+270 =100+270 =370 KTAS
- NOT
: Temel TAS ve NM / MIN ifadeleri daha sonra sık
sık kullanılacaktır.
Eğer 1° 100 feet / NM ise yani 1 NM de 1 derecelik yay 100 feet uzunluğunda ise VARYOMUZ :
- VVI
= NM / MIN x 100 feet olarak hesaplanır.
.....Örnek #1 : 0.6 mach ve 1° yunuslama
değişikliği için:
- IMNx10
= NM/MIN 0.6x10 = 6 NM/MIN
- 1°
yunuslama değişikliği için varyo = NM / MIN x
100 = 6 x 100 = 600 feet/min.
- Örnek
#2 : 420 KTAS ve 2° yunuslama değişikliği
için TAS/60 =NM/MIN formülünden 420KTAS/60 = 7
NM/MIN
- 2°
yunuslama değişikliği için varyo = 2
x(NM/MIN) X 100 = 2X7 X 100 =1400 feet/min
-
- Yaklaşmalar
veya Rotada Alçalmalar için Alçalış Oranları
-
- Şimdi
gerçek şartlarda olacaklara beraberce bir bakalım.
ATC sizi 12.000 feet'te ABC VORTAC'na yönlendirdiğinde
mutlu ve rahat bir uçuş yapıyoruz. İçeriye
bir göz attığınızda ABC VORTAC'a 25 NM'de
olduğunuzu gördünüz. 0.75 mach ile 270
seviyede uçuyorsunuz. Ne kadar bir alçalma
gradyantınız olmalı ve hangi varyo değerini
beklemelisiniz?
-
- ****
Öncelikle alçalma gradyantınız ne olması
gerektiğini bilmeniz gerekir. Alçalma gradyantını,
60 - 1 kuralını her 100 feet/NM için
uygulayarak bulabilirsiniz. 25 NM'de 15.000
kaybetmek için; alçalma 600 feet/NM veya yaklaşık
6° yunuslama değişikliğine ihtiyacınız var.
Matematiksel olarak ise;
- Alçalma
gradyantı = her 100 feet için uçuş seviyesi /
mesafe (NM) = 150 / 25 = 6
-
- ****
Şimdi alçalma gradyantınızı biliyorsunuz ve
eğer 0.75 mach ile uçarken 6° yunuslama değişikliği
yaparsınız varyo değerinin ne olacağını da
hesaplayabilirsiniz. Bu durumda başlangıç için
varyonuz 4500 feet/min olacaktır. Eğer 0.75
mach' tutmaya devam ederseniz, bu varyo işe
yarayacaktır.
- IMN
x 10 = NM / MIN
- 0.75
x 10 = 7.5 NM / MIN
- VVI
= AÇI ( NM / MIN x 100) = 6 x ( 7.5 x 100 ) =
4500 feet / MIN
-
- ****
Hepimizin yaptığı gibi alçalış boyunca IAS'ı
tutarsanız, alçaldıkça TAS'ınız düşecektir.Bu
da alçaldıkça VVI'yı tutmak için gerekli
olan 6° yunuslama açısı yavaş yavaş
azalacaktır.
- Eğer
12.000 feete kadar tüm yol boyunca 4500 feet/min
tutarsanız, erken alçalırsınız. Eşitliğin
- (uçtuğunuz
süratten bağımsız olan ve sabit olan) en önemli
parçası alçalış açısıdır.
- ABC
VORTAC'taki irtifa kısıtlamasını elde etmek için
600 feet / NM ile (veya 6° ile)
- alçalmalısınız.
-
- Tırmanış
Açısı (Climb Gradients)
-
- Tahmin
edilebileceği gibi, tırmanış açısını
hesaplamak, yol alçalmasındaki hesaplardan
farklı değildir. Fakat nasıl yapıldığına
dair bir örnek yapalım : Farzedelim Standart
Alet Tırmanışı (SID) uygulamak için hazırlık
yapıyorsunuz. Alçalma planına bakıyorsunuz ve
10.000 feet'e kadar 350 feet / NM'lik tırmanış
açısı gerekli olduğunu görüyorsunuz. Böylece
3,5° lik açıyla tırmanmamız gerekir. En iyi
tırmanış süratimiz 200 KIAS. Pist irtifası
ise 3000 feet MSL.
-
- ****
İlk önce TAS'ımızı hesaplamamız gerekir. Bu
durumda 3000 feet'te 200 K için TAS 212 K ve
10.000 feet'te 200K için TAS 240K çıkar.
Bunların her birini 60'a bölünce 3000 ve
10.000 feet'te NM / MIN cinsinden süratinizi
bulursunuz.
- 3000
feet MSL'de :
- TAS
= IAS + (her 1000 feet için %2) = 200 + (3 x 0.2
x 200) = 200 + 12 = 212 KTAS
- NM
/DK = TAS / 60 = 212 / 60 = 3.5 NM / DK
- 10.000
feet MSL' de
- TAS
= 200 + (10x0,2x200) = 200 + 40 = 240 KIAS
- NM
/DK = TAS / 60 = 240 / 60 = 4 NM / DK
-
- ****
Daha sonra, VVI'yı hesaplayın. Kalkıştan
hemen sonra, VVI'ınız 1,225 feet / MIN olacaktır.
Tırmandıkça (ve TAS'ınız arttıkça), VVI'ınız
yaklaşık 1400 feet / MIN'ye kadar yavaş yavaş
artacaktır. TAS'taki değişimle ilgili değerlendirme
yapmanın iki ayrı yolu vardır.teknik vardır.
Birinci teknik, tırmanış boyunca yüksek olan
VVI'ı (1400 feet / NM) kullanın.İstenen VVI'ı
hesaplamanın bir diğer yolu da ortalama TAS'ı
kullanmaktır (örneğin, MSL 6500
feetteki TAS'ı kullanmak). Yine de, TAS yerine
groundspeed'i kullanın - groundspeed rüzgarı
da içerir.
- 3.000
feet MSL' de :
- VVI
= Angle ( NM / DK x 100 ) x 3.5 ( 3.5 x 100 ) =
1225 feet /dk
- 10.000
feet MSL' de :
- VVI
= Angle ( NM / DK x 100 ) = 3,5( 4,0 x 100 ) =
1400 feet / DK ...........(DEVAM EDİYOR)
- (TAYYARECİ
DERGİ NİN AĞUSTOS SAYISINDA VDP,
LEADPOİNT, RADYAL VE ARK VAR)
|
BACK
